Over dit artikel
Mensen, producten, bedrijven en zelfs landen hebben een CO2-voetafdruk. Tegenwoordig kun je dit simpele feit makkelijk greenwashen. Daarom verzamelden wij in deze handige gids alle informatie die je nodig hebt om het CO2-vraagstuk goed te begrijpen.
05 jan 2024
5 min
Mario van den Hoeven
Wat betekent CO2-neutraal?
Kort samengevat verwijst CO2-neutraliteit (of koolstofneutraliteit) naar de balans tussen koolstofuitstoot en koolstofabsorptie. Terwijl CO2-emissies het gevolg zijn van menselijke activiteit, is koolstofabsorptie niet iets waar bedrijven zelf actief aan kunnen bijdragen; dit wordt gedaan door de zogenaamde ‘koolstofputten’ van de aarde.
Koolstofputten zijn ecologische systemen die meer koolstof opnemen dan ze uitstoten, zoals oceanen, de bodem en bossen. De Europese Unie schat dat natuurlijke putten 9,5 tot 11 gigaton CO2 per jaar verwijderen – een gigaton is 1.000.000 ton. In termen van uitstoot produceert één passagier die van Londen naar New York vliegt ongeveer 1 metrische ton (1000 kg) CO2. Om dat in perspectief te plaatsen: een gigaton staat gelijk aan 1.000.000 passagiers die van Londen naar New York vliegen. Dus nogmaals, bedankt planeet aarde.
Om CO2-neutraliteit te claimen – en dat wordt marketingtechnisch steeds interessanter – kunnen bedrijven hun CO-uitstoot zo veel mogelijk verminderen door in te grijpen in hun slechtste CO2-indicatoren; de gebieden waarop ze de meeste CO2 uitstoten. Daarna kunnen ze ervoor kiezen om wat overblijft te compenseren – daar komen we zo op terug.
Wat is netto-nul of net-zero, en wat is het verschil met CO2-neutraal?
Netto-nul heeft zeker overlap met CO2-neutraliteit. Beide termen duiden op de activiteiten van mensen, bedrijven en landen om hun CO2-footprint te verkleinen, en het liefst zelfs helemaal in evenwicht te brengen. Toch hebben netto-nul en CO2-neutraal níet dezelfde betekenis.
Waar CO2-neutraal verwijst naar de balans tussen CO2-uitstoot en -absorptie door compensatie (meestal door CO2-offsetting), gaat netto-nul verder. Netto-nul vraagt om een échte vermindering van de uitstoot tot het punt waarop helemaal geen CO2 meer wordt uitgestoten. In plaats van te investeren in compensatieregelingen, moeten bedrijven hun uitstoot daadwerkelijk verminderen om netto-nul te bereiken. Dat kunnen ze doen door middel van efficiëntie, elektrificatie, hernieuwbare energiebronnen en andere essentiële reductiemaatregelen. Er hoeft dan dus geen CO2 te worden geabsorbeerd, opgevangen of gecompenseerd.
Het cruciale verschil tussen CO2-neutraal en netto-nul is dat CO2-neutraal niet noodzakelijk verwijst naar enige vermindering van emissies, terwijl netto-nul dat wel doet.
Om de zaken nog ingewikkelder te maken, kun je netto-nul onderverdelen in twee categorieën: netto-nul CO2 en netto-nul uitstoot. ‘Netto-nul CO2’ betekent dat er geen koolstofemissies zijn die moeten worden geabsorbeerd. Maar ‘netto-nul-uitstoot’ verwijst naar de totale balans van broeikasgasemissies – waaronder naast CO2 ook methaan en stikstofoxide – die worden geproduceerd en vervolgens weer verwijderd uit de atmosfeer. Verwarrend genoeg is de manier waarop de term ‘netto-nul-uitstoot’ wordt gebruikt vergelijkbaar met CO2-neutraal. Volg je het nog?
Wat is een CO2-voetafdruk precies?
Simpel gezegd is een CO2-footprint de totale som van alle CO2-emissies die bij het maken van een product of het laten plaatsvinden van een activiteit in de atmosfeer vrijkomen. Dat product kan zo groot zijn als een auto of zo klein als een lolly. En een activiteit kan een roadtrip van drie maanden zijn inclusief vliegreizen, of een avondje televisiekijken. Groot of klein: alle producten en activiteiten die CO2-emissies veroorzaken, hebben een CO2-voetafdruk.
Als we het hebben over de CO2-footprint van personen, bedrijven en landen, bedoelen we de som van alle producten en activiteiten die samen die persoon, organisatie of nationale gemeenschap vormen. Ook producten hebben een CO2-footprint: dit is de som van de materialen, energie en brandstof die worden gebruikt om het te maken, vervoeren en op de markt te brengen. Als jij iets nieuws koopt (bijvoorbeeld een fast-fashion jasje of een herbruikbare maaltijdbox) wordt de footprint van dat product opgeteld bij je individuele CO2-footprint.
Waarom zijn CO2-footprints belangrijk voor CO2-neutraliteit?
CO2-voetafdrukken geven ons de handvatten om emissies te verminderen of compenseren, en uiteindelijk CO2-neutraliteit te claimen. Als we onze uitstoot niet neutraliseren, door deze te verminderen of te compenseren, wordt onze persoonlijke CO2-footprint bij elke aankoop en activiteit groter. Stel je eens voor hoe groot de CO2-voetafdruk van bedrijven en landen kan worden en wat voor compensatie zij moeten financieren om aanspraak te kunnen maken op CO2-neutraliteit!
Wat is CO2-compensatie?
Als het onmogelijk is om de uitstoot volledig tot nul terug te brengen, dan biedt CO2-compensatie (in het Engels: carbon offsetting) een oplossing voor bedrijven om CO2-neutraliteit te claimen of om in ieder geval hun CO2-footprint te verkleinen. Om hun CO2-voetafdruk te compenseren kunnen bedrijven zogenaamde koolstofkredieten kopen. Daarmee investeren ze in projecten die gericht zijn op het verminderen of tot nul terugbrengen van CO2. Met zulke koolstofkredieten kunnen bedrijven zichzelf de eigenaar noemen van reductie- en verwijderingsmaatregelen, zoals boomplantcampagnes en wereldwijde milieuprojecten.
Herbebossingsprogramma's werken door het ondersteunen van de teelt van koolstofputten die CO2 uit de atmosfeer helpen verwijderen. Sommige koolstofkredieten hebben betrekking op rechten die zijn verkregen uit de CO2 die door een bepaald stuk land wordt geabsorbeerd. AlleCO2 die dit land verwijdert, wordt afgetrokken van de CO2-footprint van de investeerder, en helpt hem zo zijn balans te herstellen ten gunste van CO2-neutraliteit.
Een andere optie is de aankoop van koolstofkredieten waarmee wordt geïnvesteerd in CO2-arme technologieën voor lokale gemeenschappen. Het gaat daarbij met name om de gemeenschappen die het grootste risico lopen om geraakt te worden door de negatieve gevolgen van klimaatverandering. Hoewel deze aanpak geen bestaande CO2 uit de atmosfeer verwijdert, kan de CO2-uitstoot op andere plekken hierdoor wel flink minder worden.
Wat maakt een ‘hoogwaardige’ CO2-compensatie?
De ‘kwaliteit’ van koolstofcompensatie verwijst naar het vertrouwen dat een bepaald koolstofkrediet ook inderdaad het fundamentele doel van CO2-vermindering of -absorptie dient. Dat klinkt eenvoudig, maar is in de praktijk moeilijk te garanderen.
Een hoogwaardige CO2-compensatie heeft twee belangrijke criteria. Ten eerste moet een hoogwaardig koolstofkrediet minstens één metrische ton niet-opgeëiste CO2-uitstoot verwijderen of – in het geval van wereldwijde reductieprojecten – verminderen. Ten tweede moet het afkomstig zijn van activiteiten die niet significant bijdragen aan sociale of milieuschade elders. Daarom moeten bedrijven ervoor zorgen dat het compensatieproject transparant is en, in het ideale geval, ook lokale gemeenschappen bij het proces betrekt.
Vermindert compensatie de CO2-uitstoot?
Cruciaal hierin is dat CO2-compensatie de CO2-uitstoot (d.w.z. de koolstofproductie) van het investerende bedrijf niet vermindert. Wel kan CO2-compensatie andere gemeenschappen helpen hun uitstoot te verminderen en de teelt van koolstofputten ondersteunen die koolstof uit de atmosfeer verwijderen.
Maar om de CO2-voetafdruk echt te verkleinen en de stap naar CO2-neutraliteit te zetten, kun je CO2-compensatie het beste laten samengaan met waardevolle reductiemaatregelen dichter bij huis. Als je de CO2-prestaties van je bedrijf serieus wil verbeteren (en niet alleen de schijn wil ophouden), dan is compensatie niet de oplossing. Simpel gezegd: de enige manier om de uitstoot te verminderen… is de uitstoot te verminderen.
Ziehier, de belangrijkste CO2-informatie in een notendop. Heb je vragen over CO2-neutraliteit of een van de termen die we hebben besproken, aarzel dan niet om contact op te nemen.
