Begrijpen van de levencyclus van verpakkingen

Als je op zoek bent naar een duurzamere verpakking, kan het lastig zijn om te weten waar je precies op moet letten. Want welke factoren bepalen nou de duurzaamheid van verpakkingen? Is dat het materiaal? Is het de mogelijkheid om de verpakking na gebruik te recyclen? Of geeft een andere factor de doorslag?

Eén ding is zeker: om de volledige ecologische voetafdruk van verpakkingen te bepalen, moet je naar de hele levenscyclus kijken. Die cyclus doorloopt bij verpakkingen meerdere stadia. Vanaf het moment dat de grondstoffen worden gewonnen tot het moment dat het afval wordt.

In dit artikel beschrijven we de verschillende levensfases van verpakkingen en laten we je zien welke factoren er spelen bij het bepalen van de duurzaamheid van een product. Daarna zoomen we dieper in op de laatste fase (afvalverwerking), en leer je hoe de ‘afvalhiërarchie’ je helpt om in deze fase duurzame keuzes te maken.

Verpakkingen hebben een levenscyclus

Verpakkingen hebben een leven vóór, tijdens en nadat ze gebruikt worden. Hun ‘leven’ begint al bij het winnen van de benodigde hulpbronnen. Daarna wordt de grondstof verwerkt tot een materiaal dat geschikt is voor productie, waarna er een verpakking van gemaakt wordt. Vervolgens wordt de verpakking gebruikt en daarna uiteindelijk weggegooid, waarbij de verpakking op verschillende plaatsen kan belanden, zoals een verbrandingsoven of een recyclingbedrijf.

Deze verschillende fasen hebben allemaal een bepaalde impact op het milieu. Om te beoordelen hoe duurzaam een verpakking is, moet je dan ook rekening houden met de effecten die zich voordoen in al deze levensfasen. Dat doen we met een methode die Life Cycle Assessment of Levenscyclusanalyse (LCA) wordt genoemd.

Wat is een levenscyclusanalyse (LCA)?

Levenscyclusanalyses zijn de belangrijkste methode om de ecologische voetafdruk van verpakkingen en andere producten te meten. De ‘ecologische voetafdruk’ of ‘carbon footprint’ verwijst naar de impact die verschillende activiteiten hebben op ons ecosysteem. Dat kan gaan om CO2 dat vrijkomt in de atmosfeer, maar ook om giftige stoffen die vrijkomen in het water, verzuring van hemelwater, impact op de luchtkwaliteit en andere schadelijke effecten.

Om een LCA goed uit te voeren, zijn specialisten nodig die alle beschikbare gegevens verzamelen en analyseren; gegevens over alle fasen van de levenscyclus. Dit kunnen dure en tijdrovende studies zijn, maar ze laten heel goed zien welke impact de verschillende keuzes hebben.

Deze LCA-specialisten verzamelen en analyseren gegevens uit de volgende fasen:

Grondstofwinning

Het winnen van grondstoffen is de allereerste stap in de productie van verpakkingen. Of het nu gaat om het boren naar olie, het delven van ruwe erts of cellulose uit bomen en gewassen halen, elke verpakking begint zijn leven als grondstof. Dit geldt voor elk verpakkingsmateriaal: papier, kunststof, aluminium, bioplastic en elk ander materiaal.

Verwerking van het materiaal

De meeste grondstoffen zijn niet direct klaar voor gebruik. Ze moeten eerst worden bewerkt, om vervolgens te worden ingezet bij de productie van verpakkingen. Een boomstam kun je nu eenmaal niet tot een bakje of doos vouwen. Die boom zal eerst een aantal processen door moeten gaan voordat hij in een kartonnen verpakking veranderd is.

De productie van het product

Nadat de grondstof is verwerkt tot een geschikt materiaal, wordt de verpakking geproduceerd en klaargemaakt voor veilige en hygiënische verzending.

Distributie

De verpakkingen worden soms per boot, trein, vliegtuig of vrachtwagen naar hun eindbestemming vervoerd, maar vaker nog naar een tussenstation, in de vorm van een groothandel, zoals Bunzl. Ook dat wordt meegerekend in een LCA.

Gebruik

Om ervoor te zorgen dat de impact van verpakkingsmaterialen op het milieu zo laag mogelijk is, moet je precies begrijpen wat de beste toepassingen voor die materialen zijn in verschillende omgevingen.

End-of-life: na gebruik

De laatste fase is de end-of-life-bestemming: dat wat er met een verpakking gebeurt ná gebruik. Wordt de verpakking gerecycled tot een nieuw product? Wordt hij naar composteerinstallaties gestuurd? Of belandt de verpakking in een verbrandingsoven?

Elk van deze fases brengt bepaalde milieukosten met zich mee. Pas als je al deze fases beoordeelt, kun je bepalen welke verpakking het beste past bij jouw duurzame uitgangspunten.

Zoals je ziet komt er behoorlijk veel bij kijken om de échte impact van verpakkingen te begrijpen. Bij Verive helpen we je daar graag bij. Neem gerust contact met ons op als je hier met een van onze specialisten over wilt praten.

Duurzaam verpakken vraagt om het optimaliseren van energie en materiaal tijdens de hele levenscyclus

Een goede manier om over duurzaamheid na te denken, is dat verpakkingen hun belangrijke taak moeten vervullen zonder al te veel energie of grondstoffen te gebruiken.

Eigenlijk willen we ons gebruik van bronnen ‘optimaliseren’.

Dat sluit aan bij de definitie van de Brundtland-commissie van de VN uit 1987: ‘Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties, zowel hier als in andere delen van de wereld, in gevaar te brengen.’

Of we nu gebruikmaken van papier, aluminium, kunststof of karton, we willen zowel de daarvoor benodigde grondstoffen optimaliseren, als de energie die nodig is om die grondstoffen te verwerken. Alleen zo maken we maximaal gebruik van het beperkte aanbod dat de planeet ons biedt.

Stel jezelf dan ook altijd deze vraag: hoe kan ik mijn gebruik van energie en materiaal optimaliseren, zodat deze bronnen nog langer beschikbaar blijven?

En de tweede vraag: hoe zorgen we ervoor dat we onze bronnen niet uitputten, maar ze in plaats daarvan vernieuwen?

Over het algemeen is de meest duurzame verpakking de verpakking die ons in staat stelt onze goederen en ons voedsel te beschermen met zo min mogelijk materialen, zo min mogelijk energie en zo min mogelijk afval.

Dat brengt ons op het volgende punt: wat gebeurt er met verpakkingen als ze het einde van hun levenscyclus bereiken?

De afvalhiërarchie: handig raamwerk voor het beheren van je afval

Het is belangrijk om zorgvuldig met verpakkingsafval om te gaan. De afvalhiërarchie is een handig raamwerk om te begrijpen hoe we ons verpakkingsafval het beste kunnen beheren.

De EU baseert de aanpak van afvalmanagement op deze omgekeerde piramide, die prioriteit geeft aan de verschillende opties voor afvalbeheer. Daarbij heeft ‘preventie’ de voorkeur, en is ‘weggooien’ de minst aantrekkelijke optie.

De afvalhiërarchie ziet er zo uit:

Binnen de afvalhiërarchie is de eerste prioriteit het voorkomen van onnodig materiaalgebruik, oftewel preventie. Preventie betekent: het verminderen van het materiaalgebruik gedurende de levenscyclus door onnodig gebruik te voorkomen. Dit moet altijd het streven zijn. Daarna ligt de prioriteit op het vinden van manieren om de materialen in een andere toepassing te hergebruiken. Is een materiaal niet meer herbruikbaar, dan moeten verpakkingen waar mogelijk worden gerecycled (prioriteit 3).

De circulaire economie: een nieuwe visie op de levenscyclus

Het concept van de circulaire economie vormt een kader om na te denken over de duurzaamheid van producten.

De circulaire economie wordt gezien als een verbetering ten opzichte van de ‘lineaire’ economie, met zijn zogenoemde ‘take-make-waste’-model voor het produceren van producten. De lineaire economie is gebaseerd op het winnen van hulpbronnen die slechts één keer worden gebruikt en vervolgens weer worden weggegooid, wat tot een grote hoeveelheid afval leidt.

Het circulaire model wordt gezien als een beter, milieubewuster alternatief. In het circulaire model creëren we systemen waarin materialen keer op keer worden hergebruikt. In de ideale situatie is dit een systeem zonder afval. Door de circulaire economie als kader te gebruiken voor onze bedrijfsactiviteiten en productontwikkeling, kunnen we afval in de toekomst hopelijk helemaal voorkomen.

Een voorbeeld van ‘re-thinking’ in verpakkingen is het gebruik van monomaterialen. Nu kunnen veel foodverpakkingen niet goed worden gerecycled, omdat ze uit verschillende materialen bestaan. Denk aan vensterzakken voor brood waarbij papier en plastic zijn verwerkt, of aan vleeswaren in een schaaltje met plastic folie en een papieren sticker erop. Door verpakkingen anders te ontwerpen (re-think) wordt recycling en hergebruik in veel gevallen makkelijker. Zo zouden we ons bij het ontwerp van iedere verpakking de vraag moeten stellen: hoe kan ik circulariteit makkelijker maken?

Samenvattend: waarom is de levenscyclus belangrijk?

Inzicht in de levenscyclus van verpakkingen is belangrijk omdat in alle fases van de cyclus bepaalde milieueffecten optreden. Een LCA geeft hier inzicht in, en biedt je daarmee een goed kader om na te denken over duurzaamheid. Je kunt steeds de vraag stellen: hoe duurzaam is deze verpakking in elke fase?

Kun je wel wat hulp gebruiken bij het maken van de juiste keuze voor je verpakkingen? Neem dan vandaag nog contact op met ons team van duurzaamheidsexperts!